Μύθοι και Αλήθειες στη Γυναικολογική Ογκολογία
Η γυναικολογική ογκολογία, συνδυάζοντας την πολυπλοκότητα της ογκολογίας με την εξειδικευμένη γνώση των ανατομικών και λειτουργικών ιδιαιτεροτήτων του γυναικείου γεννητικού συστήματος, είναι ένας από τους πλέον απαιτητικούς και συνεχώς εξελισσόμενους κλάδους της ιατρικής.
Ωστόσο, η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης στο ευρύ κοινό έχει επιτρέψει τη διάδοση μύθων που μπορεί να καθυστερήσουν την έγκαιρη διάγνωση ή να επηρεάσουν αρνητικά τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων.
Μύθος 1: «Η ανοιχτή χειρουργική είναι καλύτερη για τον γυναικολογικό καρκίνο, επειδή ο χειρουργός βλέπει καλύτερα
Πραγματικότητα:
Η λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική είναι σήμερα η πρώτη επιλογή για την πλειοψηφία των χειρουργείων στη γυναικολογική ογκολογία, καθώς προσφέρουν όχι μόνο καλύτερη ορατότητα (μέσα από μεγεθυντικά συστήματα υψηλής ανάλυσης), αλλά και σαφώς μικρότερα ποσοστά επιπλοκών και ταχύτερη ανάρρωση.
Τα ογκολογικά αποτελέσματα (ριζικότητα εκτομής, λεμφαδενικοί καθαρισμοί, επιβίωση) είναι τουλάχιστον ισάξια – και στις περισσότερες περιπτώσεις καλύτερα – με τη ρομποτική/λαπαροσκοπική χειρουργική, σε σύγκριση με την ανοιχτή. Οι μετεγχειρητικές επιπλοκές όπως λοιμώξεις, αιμορραγία ή δημιουργία συμφύσεων είναι σημαντικά μειωμένες στις ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές.
Η ανοιχτή (κοιλιακή) προσπέλαση έχει πλέον περιορισμένη ένδειξη και χρησιμοποιείται μόνο σε πολύ προχωρημένα στάδια της νόσου, όταν υπάρχει εκτεταμένη διασπορά στην κοιλιά και απαιτείται μαζική κυτταρομείωση.
Επιπλέον, η ρομποτική χειρουργική, χάρη στην ευκρίνεια εικόνας και την ακρίβεια κινήσεων, επιτρέπει την εκτέλεση δύσκολων επεμβάσεων (π.χ. ριζική υστερεκτομή, λεμφαδενεκτομή, nerve-sparing τεχνικές) με ασφάλεια, ακόμη και σε παχύσαρκες ασθενείς ή σε ασθενείς με πολλαπλές προηγούμενες επεμβάσεις.
Μύθος 2: «Αν έχω κάνει υστερεκτομή, δεν χρειάζεται να ανησυχώ για την πρόληψη»
Πραγματικότητα:
Η υστερεκτομή (είτε έχει αφαιρεθεί μόνο η μήτρα είτε και ο τράχηλος) δεν σημαίνει ότι σταματά η ανάγκη για γυναικολογική παρακολούθηση.
Αν η γυναίκα έχει ιστορικό λοίμωξης από τον HPV, υπάρχει πιθανότητα να αναπτυχθούν προκαρκινικές αλλοιώσεις στον κόλπο – ειδικά όταν η λοίμωξη είναι εμμένουσα και αφορά ογκογόνα στελέχη.
Σε γυναίκες που έχουν κάνει υστερεκτομή λόγω δυσπλασιών του τραχήλου, η παρακολούθηση με κολπικό τεστ Παπανικολάου ή HPV test παραμένει απαραίτητη για κάποια χρόνια. Ασθενείς με ιστορικό καρκίνου τραχήλου ή ενδομητρίου χρειάζονται μακροχρόνια παρακολούθηση.
Η παρακολούθηση δεν πρέπει να διακόπτεται αυτόματα μετά από μια υστερεκτομή. Ο τρόπος και η συχνότητά της εξαρτώνται από την ένδειξη της επέμβασης, το ιστορικό HPV και τα παθολογοανατομικά ευρήματα.
Μύθος 3: Περισσότερες γυναίκες πεθαίνουν από καρκίνο μαστού παρά από καρκίνο ωοθηκών
Πραγματικότητα:
Ο καρκίνος του μαστού, αν και στατιστικά εμφανίζεται σε μεγαλύτερη συχνότητα, παρουσιάζει πολύ καλύτερη πρόγνωση, ιδίως όταν διαγιγνώσκεται σε πρώιμα στάδια μέσω προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου (screening mammography).
Ο καρκίνος των ωοθηκών, αντιθέτως, λόγω της ανατομικής θέσης και της έλλειψης πρώιμων ειδικών συμπτωμάτων, διαγιγνώσκεται σε προχωρημένα στάδια FIGO III–IV στο 70–80% των περιπτώσεων, με πενταετή επιβίωση μικρότερη του 45%.
Η επιβίωση στον καρκίνο ωοθηκών εξαρτάται αποφασιστικά από το στάδιο διάγνωσης και την πληρότητα της αρχικής χειρουργικής κυτταρομείωσης (tumor debulking). Σε περιπτώσεις όπου η νόσος διαγιγνώσκεται σε FIGO III ή IV, η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση σε εξειδικευμένα κέντρα γυναικολογικής ογκολογίας με χειρουργούς υψηλής εξειδίκευσης είναι κρίσιμη για την επιβίωση. Η αναγνώριση άτυπων πρώιμων συμπτωμάτων – όπως επιμένουσα κοιλιακή διάταση, πρώιμος κορεσμός, αλλαγές στις εντερικές συνήθειες – πρέπει να οδηγήσει σε έγκαιρη παραπομπή και όχι σε συντηρητική παρακολούθηση από μη ειδικούς.
Μύθος 4: Η υγιεινή ζωή αποκλείει την εμφάνιση γυναικολογικού καρκίνου
Πραγματικότητα:
Η υγιεινή ζωή συμβάλλει στη μείωση κινδύνου, ιδίως μέσω μείωσης μεταβολικών διαταραχών, χρόνιας φλεγμονής και οξειδωτικού στρες. Ωστόσο, η παθογένεση των γυναικολογικών καρκίνων είναι πολυπαραγοντική και επηρεάζεται και από μη τροποποιήσιμους παράγοντες.
- Η παχυσαρκία προάγει τον καρκίνο του ενδομητρίου μέσω υπεροιστρογονισμού και αντίστασης στην ινσουλίνη.
- Το κάπνισμα επάγει μεταλλάξεις στον HPV-μολυσμένο τράχηλο, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξέλιξης σε καρκίνωμα.
- Ο ιός HPV συνιστά την κύρια αιτία σχεδόν του συνόλου των περιστατικών καρκίνου τραχήλου, αλλά σχετίζεται και με καρκίνους αιδοίου, κόλπου και πρωκτού.
Η πρόληψη ορισμένων τύπων γυναικολογικού καρκίνου είναι εφικτή, αλλά όχι απόλυτη. Η παχυσαρκία (BMI >30) αυξάνει δραματικά τον σχετικό κίνδυνο για ενδομητρικό καρκίνο τύπου Ι, καθώς προκαλεί παρατεταμένη έκθεση του σε αυξημένο επίπεδο οιστρογόνων.
Ο εμβολιασμός έναντι του HPV μειώνει την επίπτωση προκαρκινικών αλλοιώσεων τραχήλου >80%, αλλά δεν υποκαθιστά τον τακτικό έλεγχο, καθώς δεν καλύπτει όλα τα ογκογόνα στελέχη.
Μύθος 5: Αν δεν έχω οικογενειακό ιστορικό, δεν κινδυνεύω
Πραγματικότητα:
Η κληρονομικότητα συμβάλλει σε ποσοστό 10–20% των γυναικολογικών καρκίνων. Η μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων είναι σποραδική.
- Στον καρκίνο των ωοθηκών, περίπου το 15% αποδίδεται σε μεταλλάξεις BRCA1/2 ή γονίδια σύνδρομου Lynch.
- Στον καρκίνο του ενδομητρίου, μόνο μικρό ποσοστό σχετίζεται με κληρονομικά σύνδρομα (κυρίως Lynch syndrome).
Η έλλειψη γνωστού οικογενειακού ιστορικού δεν αποκλείει σιωπηρές γενετικές μεταλλάξεις, ιδίως σε πληθυσμούς με υποδιάγνωση ή έλλειψη γενετικής συμβουλευτικής. Επιπλέον, η σποραδική καρκινογένεση στον γυναικείο γεννητικό σωλήνα οφείλεται σε:
- Ενδογενείς μηχανισμούς μετάλλαξης DNA
- Χρόνια φλεγμονή (π.χ. ενδομητρίωση σε ωοθήκες)
- Ενδοκρινική δυσλειτουργία
Η αξιολόγηση ογκολογικού κινδύνου πρέπει να περιλαμβάνει:
- αναλυτικό ατομικό ιστορικό
- καταγραφή επιβαρυντικών περιβαλλοντικών παραγόντων
- συνυπάρχουσες παθολογίες (σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση)
- και, όπου υπάρχουν σχετικές ενδείξεις, παραπομπή για γενετικό έλεγχο σε ιατρούς με εξειδίκευση στην ογκολογία.
Μύθος 6: «Όσο πιο ριζικό είναι το χειρουργείο, τόσο καλύτερο το ογκολογικό αποτέλεσμα»
Πραγματικότητα:
Σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει ότι η υπερβολική ριζικότητα στο χειρουργείο όχι μόνο δεν βελτιώνει τα ογκολογικά αποτελέσματα, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις τα επιδεινώνει, αυξάνοντας παράλληλα τον κίνδυνο μετεγχειρητικών επιπλοκών.
Ενδεικτικά, δεν εφαρμόζεται πλέον εκτεταμένος λεμφαδενικός καθαρισμός σε προχωρημένο καρκίνο των ωοθηκών, ενώ και στα πρώιμα στάδια καρκίνου του ενδομητρίου, του τραχήλου και του αιδοίου προτιμάται η τεχνική του φρουρού λεμφαδένα. Με τη χρήση πράσινου της ινδοκυανίνης (ICG), η χαρτογράφηση του φρουρού λεμφαδένα παρέχει εξαιρετική ακρίβεια στη σταδιοποίηση, με σημαντική μείωση του χειρουργικού τραύματος.
Η στρατηγική πλέον δεν είναι «όσο περισσότερο, τόσο καλύτερα», αλλά «όσο χρειάζεται, ώστε να εξασφαλίζεται η ογκολογική ριζικότητα χωρίς περιττή επιβάρυνση».
Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται εντός του χειρουργείου από εξειδικευμένο γυναικολόγο-ογκολόγο, ο οποίος γνωρίζει σε βάθος τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και έχει την εμπειρία να προσαρμόσει την επέμβαση στην κλινική πραγματικότητα κάθε ασθενούς. Η εμπειρία στη χειρουργική ογκολογία είναι καθοριστική, όχι μόνο για την επιβίωση, αλλά και για την ποιότητα ζωής μετά την επέμβαση.
Η αποδόμηση των μύθων γύρω από τη γυναικολογική ογκολογία ενισχύει τη δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης και βελτιώνει τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Η επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση αποτελεί κεντρικό άξονα της σύγχρονης ιατρικής πρακτικής και συμβάλλει ουσιαστικά στην ενδυνάμωση της γυναίκας-ασθενούς στη μάχη κατά των γυναικολογικών νεοπλασιών.
Στο ιατρείο του Δρ. Γεώργιου Γήτα, Διευθυντή της Γυναικολογικής Κλινικής Ογκολογίας και Ρομποτικής Χειρουργικής του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης, η κλινική εμπειρία από χιλιάδες επεμβάσεις ως επικεφαλής σε διεθνή κέντρα αναφοράς (Charité Βερολίνου, Πανεπιστήμιο Lübeck κ.ά.) συναντά τη σύγχρονη χειρουργική τεχνολογία και την εξατομικευμένη φροντίδα. Με βάση τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και τη συνεχή επιμόρφωση, στόχος του είναι η ολιστική προσέγγιση κάθε γυναίκας, όχι μόνο ως ασθενή, αλλά ως φορέα αποφάσεων και γνώσης γύρω από την υγεία της.