Καρκίνος ωοθηκών

Ο επιθηλιακός καρκίνος των ωοθηκών παραμένει ο πέμπτος πιο συχνός θανατηφόρος καρκίνος στις γυναίκες. Η δυσμενής πρόγνωση της νόσου συνδέεται με την καθυστερημένη διάγνωσή της σε προχωρημένο στάδιο. Εκτός από το κλινικό στάδιο, οι ιστολογικοί τύποι διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για την αντιμετώπιση και πρόγνωση της ασθένειας. 

Το ορώδες καρκίνωμα χαμηλής διαφοροποίησης αποτελεί τη μεγαλύτερη ιστολογική υποομάδα (68 %), ακολουθούμενη από το διαυγοκυτταρικό (12 %), το ενδομητριοειδές (11 %), το βλεννώδες (3 %) και το ορώδες καρκίνωμα υψηλής διαφοροποίησης (3 %), καθώς και άλλους σπάνιους τύπους (3 %). Η ιστολογική κατηγοριοποίηση του καρκίνου των ωοθηκών δεν έχει διαλευκανθεί πλήρως. Πρόσφατες έρευνες παρείχαν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία, πως αυτός που μέχρι πρότινος θεωρούνταν πρωτογενής καρκίνος των οωθηκών, τελικά ξεκινά από άλλα σημεία. Έτσι προκύπτει ότι ο καρκίνος των ωοθηκών δεν είναι ένας, αλλά πολλές διαφορετικές οντότητες, που κακώς εντάσσονται στην ίδια κατηγορία, και θεραπεύονται με τον ίδιο τρόπο.

Δυστυχώς ο καρκίνος των ωοθηκών δεν ανιχνεύεται συχνά σε αρχικό στάδιο κατά την προληπτική γυναικολογική εξέταση, που θα μπορούσε να σώσει τις γυναίκες από αυτή την άκρως επιθετική ασθένεια. Αυτό συμβαίνει γιατί σύμφωνα με καινούριες μελέτες η πλειονότητα των καρκινικών κυττάρων, πάνω από το 90 %, προέρχονται από τις σάλπιγγες και όχι από τις ωοθήκες, με αποτέλεσμα πρώτα να εξαπλώνεται ο καρκίνος στην κοιλιά και μετά να βλέπουμε έναν όγκο στην ωοθήκη με τον υπέρηχο. Έτσι η πλειονότητα των περιπτώσεων διαγιγνώσκετε με καρκίνο των ωοθηκών σε προχωρημένο στάδιο και για αυτό είναι ιδιαίτερα θανατηφόρος.

Πολύ βασικό μέρος της γυναικολογικής εξέτασης είναι η λεπτομερής καταγραφή του οικογενειακού ιστορικού της ασθενούς. Ανάλογα με τον αριθμό, την ηλικία και τον τύπο του καρκίνου των συγγενών που νόσησαν, υπάρχουν αλγόριθμοι που μας δείχνουν αν υπάρχει ένδειξη να προχωρήσουμε σε γονιαδιακό έλεγχο για την ανίχνευση υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση καρκίνου των ωοθηκών. Στο παρελθόν γνωρίζαμε λίγα ογκογονίδια όπως το BRCA. Πλεον με εντατικές έρευνες ανακαλύπτουμε όλο και περισσότερα ογκογονίδια ελπίζοντας ότι σύντομα θα έχουμε πιο ξεκάθαρες απαντήσεις στην πρόληψη του γυναικολογικού καρκίνου.

Οι γυναίκες με γονιδιακό κίνδυνο για καρκίνο των ωοθηκών πρέπει να προχωρήσουν σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα στην προφυλακτική εξαρτηματεκτομη, δηλαδη να αφαιρέσουν ενδοσκοπικά τις σάλπιγγες και τις ωοθήκες τους.

Οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που χειρουργούνται για κάποιον άλλο λόγο, θα μπορούσαν να προχωρήσουν στην προφυλακτική αφαίρεση των σαλπίγγων σε περίπτωση που με σιγουριά δεν τις χρειάζονται πλέον για να τεκνοποιήσουν, όχι όμως και τις ωοθήκες, καθώς οι ορμόνες είναι απαραίτητες για πολλούς λόγους. Αυτό στηρίζεται στην θεωρία ότι η πλειονότητα των καρκινικών κυττάρων προέρχονται από τις σάλπιγγες.

Όλες οι ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών πρέπει να προχωρήσουν στη διενέργεια αξονικής τομογραφίας του θώρακα, της κοιλιάς, ώστε να ολοκληρώσουν τη σταδιοποίηση. Η αξονική τομογραφία έχει διαγνωστική ακρίβεια, που κυμαίνεται από 60 έως 90 % στη σταδιοποίηση της νόσου, αλλά με χαμηλή ευαισθησία για το λεπτό έντερο, μεσεντέριο και τον υποδιαφραγματικό χώρο.

Σε αρχικό στάδιο η θεραπεία μπορεί να γίνει ενδοσκοπικά, αλλά δυστυχώς η πλειονότητα διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο και απαιτείται λαπαροτομία, δηλαδή ανοιχτό χειρουργείο ώστε να εξετάσουμε και να ψηλαφήσουμε όλες τις περιοχές της κοιλιάς.

Η χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου των ωοθηκών, αποσκοπεί στην επίτευξη της ολικής μακροσκοπικής αφαίρεσης της νόσου, που μπορεί να οδηγήσει στην οριστική ίαση ή στην αύξηση της επιβίωσης. 

Σε προχωρημένο στάδιο του καρκίνου των ωοθηκών προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, μερικές φορές προχωρούμε στην αφαίρεση του περιτοναίου, του σπλήνα και τμήματος του εντέρου, του διαφράγματος, του ήπατος και του παγκρέατος. Πρόκειται για πολύ ριζικά χειρουργεία με αφαίρεση οργάνων της κοιλίας. Απαιτούνται πολύ επιθετικοί και ταυτόχρονα λεπτοί χειρισμοί καθώς και εμπειρία ώστε να πετύχουμε γρήγορα την ολική αφαίρεση της νόσου, και λέω γρήγορα γιατί είναι αποδεδειγμένο πως αν διαρκέσει το χειρουργείο έστω και 1-2 ώρες παραπάνω, αυξάνονται δραματικά οι μετεγχειρητικές επιπλοκές, όπως η θρόμβωση και η λοίμωξη.

Η χειρουργική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών είναι κομβικής σημασίας για την πρόγνωση, γι αυτό πρέπει να απευθύνονται σε έμπειρους και εξειδικευμένους Γυναικολόγους Ογκολόγους για την θεραπεία τους. Η στρατηγική για τη μέθοδο, καθώς και για τη ριζικότητα της επέμβασης, πρέπει συνήθως να εξατομικεύεται σε κάθε ασθενή ξεχωριστά. Το ίδιο συμβαίνει και για την αναγκαιότητα χορήγησης χημειοθεραπείας, το συνδυασμό των φαρμάκων και τη χρονική στιγμή έναρξης της θεραπείας. 

Ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών χρήζουν συνεχούς θεραπείας, όπως άλλωστε διαπιστώσαμε με ενθουσιασμό με τη χρήση των PARP αναστολέων. Διαστήματα χωρίς θεραπεία, μετά από πλήρη καθαρισμό και χημειοθεραπεία, είναι πλέον ξεπερασμένα. Ο εντοπισμός προγνωστικών βιοδεικτών, και ιδίως μοριακών τύπων για μεμονωμένες στοχευμένες καρκινικές θεραπείες, προσφέρει νέες θεραπευτικές στρατηγικές για ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών, ιδίως όσον αφορά την αντίσταση στη χημειοθεραπεία, αφού παρά τα υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης, η αντίσταση στην χημειοθεραπεία εμφανίζεται συχνά.

Ευχή όλων θα ήταν, η γνώση των μοριακών χαρακτηριστικών του καρκίνου των ωοθηκών να μας οδηγήσει στην ταυτοποίηση των πιθανών πρόδρομων αλλοιώσεων, καθώς και άλλων βιοδεικτών στον ορό ασθενών υψηλού κινδύνου, ένα ιδανικό σενάριο για την καταπολέμηση της νόσου. Ας μην ξεχνάμε ότι ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ο πιο θανατηφόρος γυναικολογικός καρκίνος, και αυτό γιατί το 70% των περιπτώσεων διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο.

Ο κ. Γήτας, ως εξειδικευμένος Γυναικολόγος-Ογκολόγος (επίσημη εξειδίκευση με βάση τα γερμανικά και ευρωπαϊκά πρωτόκολλά), έχει ασχοληθεί σε κορυφαίο επίπεδο με την καταπολέμηση του καρκίνου των ωοθηκών. Αντιμετώπιζε κατά την πολυετή θητεία του στο Ογκολογικό Κέντρο του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου UKSH University Schleswig Holstein του Lübeck (επίσημο ογκολογικό κέντρο εξειδίκευσης ASGO), σε εβδομαδιαία βάση, ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, είτε ως πρώτη διάγνωση, είτε σε κατάσταση υποτροπής. 

Διετέλεσε διευθύνων του Κέντρου Γυναικολογικής Ογκολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Charité Campus Mitte του Βερολίνου, πραγματοποιώντας πολύπλοκα χειρουργεία για τη θεραπεία της νόσου, με τη χρήση προηγμένων τεχνικών, για την αφαίρεση της νόσου σε ένα παρασκεύασμα, en bloc resection (περιτόναιο, επιπλοϊκός θύλακας, τμήμα του διαφράγματος, σπλήνα, τμήμα του εντέρου, παγκρέατος και του μεσεντερίου, ωοθηκικά αγγεία, δουγλάσειο, μήτρα και εξαρτήματα).

Για το έτος 2022 το Charite βραβεύτηκε ως το καλύτερο νοσοκομείο στην Ευρώπη και πέμπτο σε όλον τον κόσμο.

Δημοσιεύσεις του κ. Γεωργίου Γήτα σε διεθνή περιοδικά με θέμα τον γυναικολογικό καρκίνο:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=gitas+g

Ο Γεώργιος Γήτας είναι επί του παρόντος είναι διευθυντής της Γυναικολογικής-Ρομποτικής Κλινικής του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης.